بخشی از متن پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني :
ابوالفضل تهرانی
تهرانی، ابوالفضل، عالم جامع و مؤلف شیعی قرن سیزدهم و چهاردهم است.
فهرست مندرجات
2 - دوران تحصیلی میرزاأبوالفضل
3 - هجرت میرزاأبوالفضل و ادامه تحصیلات
4 - سفر به حجّ
5 - بازگشت میرزاأبوالفضل به تهران
6 - میرزا أبو‌الفضل و أدبیات
7 - میرزا أبو‌الفضل و علوم مختلف
8 - وفات و مدفن میرزا
9 - آثار میرزا
10 - برخی از آثار میرزا
11 - فرزند میرزا
12 - بازگشت فرزند میرزا
13 - آثار فرزند میرزا
14 - وفات ثقفی
15 - منابع
16 - پانویس
17 - منبع
زمان ولادت و نام‌های دیگر تهرانی
در 1273 در تهران به دنیا آمد. از آن‌جا که اصل وی از شهر نور بوده، ابوالفضل نوری نیز خوانده شده است.
[1] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج6، ص88، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/ 1983.
[2] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون 33، چاپ احمد منزوی، تهران 1337 ش.
برخی منابع[3] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج9، قسم 1، ص47، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/ 1983.
[4] امین، أعیان‌الشیعه، ج2، ص475.
نام او را احمد ذکر کرده و ابوالفضل را که بدان مشهور است، کنیه اش دانسته اند؛ اما با توجه به این‌که فرزندش، میرزا محمد ثقفی[5] تاریخ مدرسه عالی سپهسالار، (تهران)، ص 114 مقاله(بی تا).
از این موضوع اظهار بی اطلاعی کرده و نیز از خود وی نقل شده که پدرش پیش از تولد او نامش را ابوالفضل تعیین کرده بوده است، نمی توان آن را درست دانست.[6] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص له ـ لو، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
پدر میرزاابوالفضل، میرزاابوالقاسم تهرانی، از جهت انتساب به دایی خود، محمودخان کلانتر، به کلانتری شهرت یافت و فرزندش، ابوالفضل، به این نام نیز خوانده شده است.[7] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران 1337 ش.
[8] امین، أعیان‌الشیعه، ج2، ص475.
دوران تحصیلی میرزاأبوالفضل
میرزاابوالفضل در کودکی تحصیل علوم دینی را آغاز کرد. او نخست علوم و فنون مقدماتی را نزد پدر خود آموخت، تا جایی که پیش از بلوغ، آنها را کاملاً فراگرفته بود،[9] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص کح، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
[10] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص کح، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
[11] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص لج ـ لد، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
آنگاه تحصیل فقه و اصول را در دوره سطح آغاز کرد و پس از آن دوره خارج را نزد سیدمحمد صادق طباطبایی و میرزا عبدالرحیم نهاوندی گذراند و به درجه اجتهاد رسید، فلسفه و عرفان را نیز از آقا محمدرضا قمشه ای و میرزا ابوالحسن جلوه فراگرفت.[12] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ج1، قسم 1، ص54، جزء 1: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد 1404.
[13] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص کو، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
[14] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص لد، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
هجرت میرزاأبوالفضل و ادامه تحصیلات
میرزاابوالفضل در 1300 رهسپار نجف شد و چندین ماه در آن‌جا ماند و در درس میرزا حبیب اللّه رشتی شرکت کرد، سپس به دعوت مرجع تقلید آن زمان، میرزا محمدحسن شیرازی (میرزای شیرازی)، به سامرا رفت و در آن‌جا اقامت گزید و چند سال از درس فقه و اصول وی بهره برد و از نزدیکان او به شمار آمد.
[15] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران 1337 ش.
[16] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، ج1، صکو، دیوان، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
[17] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، ج1، لد، دیوان، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
[18] محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هجری، ج6، ص2043، اصفهان 1364 ش.
سفر به حجّ
او در 1306 برای انجام مراسم حج به مکه رفت و در بازگشت مدتی در نجف اقامت کرد تا این‌که به دعوت گروهی از مردم به تهران بازگشت.
[19] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج6، ص88، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/ 1983.
[20] امین، أعیان‌الشیعه، ج2، ص475.
[21] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، صله، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
منابع سال بازگشت وی را مختلف ذکر کرده اند،[22] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران 1337 ش.
[23] محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هجری، ج6، ص2043، ج 6، اصفهان 1364 ش.
ولی فرزندش، میرزامحمد ثقفی، بازگشت او را در 1310 گفته است.[24] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، صکو، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
[25] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، صله، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
بازگشت میرزاأبوالفضل به تهران
میرزاابوالفضل پس از بازگشت به تهران، مرجعیت و زعامت شرعی را به عهده گرفت، به تدریس فقه و اصول و رجال و کلام پرداخت و نماز جماعت و مجلس وعظ و خطابه برپا داشت. او در 1312 مدرسه سپهسالار از بناهای میرزا حسین خان سپهسالار را افتتاح کرد، طلاب را در آن جای داد و در آن حلقه درس دایر کرد
[26] امین، أعیان‌الشیعه، ج2، ص475.
[27] محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هجری، ج6، ص2043، ج 6، اصفهان 1364 ش.
[28] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص له، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
[29] مدرس تبریزی، موسوعه، ج 2، ص 254.
میرزا أبو‌الفضل و أدبیات
میرزاابوالفضل در ادبیات و سرودن اشعار عربی و فارسی توانا بود و هزاران بیت شعر از حفظ داشت، تا جایی که سیدحیدر حِلّی، از شاعران نامدار عراق، هنگام رفتن به سامرا از هماوردی با او ناتوان شد و در مدح او قصیده ای سرود. سیدمحمدسعید حَبُّوبی از دیگر شاعران بنام نیز وی را ستوده است. او همچنین نثری شیوا داشت
[30] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ج1، قسم 1، ص53 ـ54، جزء 1: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد 1404.
[31] مدرس تبریزی، موسوعه، ج 2، ص253.
میرزا أبو‌الفضل و علوم مختلف
میرزاابوالفضل منطق، فلسفه، عرفان، ریاضیات، هیئت، سیره و تاریخ نیز می‌دانست، خوش محضر و دارای بیانی جذاب و حافظه ای قوی بود
[32] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ج1، قسم 1، ص54، جزء 1: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد 1404.
[33] امین، أعیان‌الشیعه، ج2، ص475.
[34] مدرس تبریزی، موسوعه، ج 2، ص 256ـ257.
وفات و مدفن میرزا
او در هشتم صفر 1316 بر اثر بیماری حصبه در تهران درگذشت و در حرم حضرت عبدالعظیم در کنار پدرش در مقبره ابوالفتوح رازی به خاک سپرده شد.
[35] مدرس تبریزی، موسوعه، ج5، ص73.
[36] محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هجری، ج6، ص2044، اصفهان 1364 ش.
[37] محمد شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، ج1، ص222ـ 223، یا، تذکره المقابر فی احوال‌المفاخر، قم: مکتبه الزهراء، (بی تا).
برخی[38] امین، أعیان‌الشیعه، ج 1، ص457.
[39] امین، أعیان‌الشیعه، ج 2، ص139.
[40] عباس قمی، کتاب الکنی و الالقاب، صیدا 1357ـ 1358، چاپ افست قم (بی تا).
درگذشت او را 1317 و مدفن او را قبرستان وادی السلام نجف ذکر کرده‌اند که درست نیست.[41] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص کو، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
آثار میرزا
میرزاابوالفضل آثار فراوانی داشته که بیش‌تر آنها به دست ما نرسیده است.
[42] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص ز، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
برخی از آثار میرزا
برخی از آثار او عبارت‌اند از:
دیوان اشعار مشتمل بر قصاید و غزلیات عربی و فارسی در موضوعات مختلف از جمله مدح معصومین علیهم‌السلام. اشعار عربی این اثر به اهتمام سیدجلال الدین محدّث ارموی و با مقدمه طولانی وی در 1369 (یا 1370) در تهران به چاپ رسیده است
[43] محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هجری، ج6، ص2043، ج 6، اصفهان 1364 ش.
[44] مدرس تبریزی، موسوعه، ج 2، ص 255ـ256.
[45] پاورپوینت ابوالفضل بن ابوالقاسم تهراني، دیوان، ج1، ص قح، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، (تهران) 1369.
؛ شفاء الصُدور فی شرح زیاره العاشور که استاد وی، میرزای شیرازی، نیز بر آن تقریظ نوشته و از بهترین شرحهاوترجمه های فارسی زیارت عاشورا به شمار آمده است. تألیف آن در 1309 به پایان رسید و اولین بار در 1310 در بمبئی چاپ شد. سپس در 1407، با تحقیق سیدعلی موحد ابطحی در دو جلد در قم و در 1376 ش با تصحیح و تعلیق سیدابراهیم شبیری زنجانی در یک جلد در تهران به چاپ رسید[46] امین،أعیان‌الشیعه، ج2، ص475.
[47] مدرس تبریزی، موسوعه، ج 2، ص256.
الإصابه فی من أجمعت علیه العصابه، شرح منظوم ارجوزه هفده بیتی سیدمهدی بحرالعلوم در علم رجال درباره اصحاب اجماع به عربی. این شرح که مشتمل بر 368 بیت است در 1304 در سامرا به پایان رسید. نسخه خطی آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است[48] محمد شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، ج1، ص223، یا، تذکره المقابر فی احوال المفاخر، قم: مکتبه الزهراء، (بی تا).
[49] مدرس تبریزی، موسوعه، ج 2، ص 254.
؛ تمیمه المحدّث (یا تمیمه الحدیث) منظومه ای به عربی در علم درایه؛ صَدْحُ الحَمامه فی احوال الوالد العلاّ مه در شرح زندگانی پدرش و نیز قسمتهایی از زندگانی خود او به عربی؛ قلائد الدرر فی نظم اللؤلؤ المنتثر که در آن کتاب الشافیه ابن‌حاجب را در علم صرف به نظم درآورده و برخی مطالب آن را